Apakah yang dilakukan oleh seseorang pemimpin negara sekiranya simpanan minyak dijumpai di bawah tanah di dalam hutan hujan tropika di sesebuah negara?

Keadaan ini akan menjadikan kerajaan berada dalam keadaan yang serba salah. Jika hutan-hutan tersebut dimusnahkan hanya untuk mengestrak minyak tersebut, maka negara yang kaya dengan kepelbagaian hidupan turut akan musnah.

Selain itu, pengestrakan dan penggunaan minyak juga akan melepaskan gas karbon dioksida yang banyak ke dalam atmosfera dan mengakibatkan perubahan iklim.

Namun jika minyak tersebut dibiarkan bawah tanah demi melindungi hutan dan mengelak pelepasan gas rumah hijau, negara tersebut akan kehilangan banyak pendapatan eksport dan hasil negeri yang boleh digunakan untuk pembangunan. Ahli ekonomi menamakan masalah sebagai opportunity cost.

Jika kita lihat dari segi keutamaan dan nilai penting dalam dunia moden ini, iaitu ekonomi dan perniagaan diletakkan mengatasi alam sekitar. Sekiranya situasi di atas berlaku, kebanyakan negara akan menebang hutan, memusnahkan taman negara dan mengestrak minyak tersebut.

Ecuador merupakan sebuah negara di Amerika Selatan yang mempunyai 13 juta penduduk dan dikurniakan dengan kekayaan alam sekitar. Namun, negara ini mengalami masalah yang serba salah seperti yang berlaku seperti di atas.

Menteri Persekitaran Ecuador, Prof Dr Carlos Larrea Maldonado bercadang untuk membiarkan kawasan simpanan minyak yang besar itu di bawah tanah dan berharap mendapat dana antarabangsa.

Dana tersebut, yang sebahagian besar akan digunakan untuk menebus pendapatan yang sepatutnya diperolehi, juga akan digunakan untuk memulihara hutan tersebut, membangunkan tenaga boleh diperbaharui dan menggalakkan pembangunan sosial.

President Ecuador, Rafael Correa mengumumkan kepada Pertubuhan Bangsa Bersatu bahawa keputusan untuk membiarkan simpanan minyak bawah tanah yang dijumpai di ITT (Ishpingo-Tambococha-Tiputini) berdekatan dengan Taman Negara Yasuni. Ini adalah untuk meletakkan nilai sosial dan alam sekitar sebagai keutamaan negara dan pada masa yang sama, cara-cara lain boleh digunakan untuk meningkatkan ekonomi negara.

Di bawah inisiatif ini, masyarakat dunia akan menyumbangkan sekurang-kurangnya separuh daripada hasil pendapatan yang sepatutnya diperolehi oleh negara tersebut, dan kerajaan akan mengambil separuh daripada opportunity cost dengan membiarkan simpanan minyak bawah tanah tersebut.

Taman Negara Yasuni merupakan salah satu hutan simpanan yang paling penting dan kaya dengan kepelbagaian hidupan dalam dunia. Dalam litupan kawasan sebanyak 2 juta hektar ini, ITT merangkumi kawasan sebanyak 20%. Sebanyak 846 juta tong minyak boleh diesktrak daripada ITT. Ramalan bahawa sebanyak 407 juta ton pelepasan gas karbon dioksida juga dapat dielakkan sekiranya minyak ini tidak diekstrak dan digunakan.

407 juta ton gas karbon dioksida tersebut bernilai sebanyak US$8.07 juta (RM25bil) mengikut kadar karbon dioksida di pasaran karbon Eropah masa kini (US$19.81 (RM61.47) untuk satu ton karbon diosida).

Berdasarkan inisiatif ini, Ecuador mencadangkan masyarakat antarabangsa akan menyumbangkan sekurang-kurangnya US$3.6bil (RM11.2bil) ke dalam dana yang akan dikawalselia oleh Program Pembangunan Bangsa Bersatu (United Nations Development Programme, UNDP). Dengan itu, jumlah hasil pendapatan minyak sebanyak US$7.25bil (RM22.5bil) yang sepatutnya diperoleh, kerajaan akan menanggung separuh daripada kos itu, manakala sebahagian lagi akan ditanggung oleh kerajaan lain dan derma persendirian.

Dana tersebut akan dilaburkan ke dalam projek-projek tenaga yang boleh diperbaharui untuk mengatasi pergantungan Ecuador kepada bahan api fosil yang menyebabkan perubahan iklim. Pertubuhan Bangsa Bersatu menyokong projek ini dan UNDP telah menubuhkan dana tersebut.

Ecuador berharap inisiatif akan menjadi projek pertama yang diiktiraf oleh Konvensyen Iklim Pertubuhan Bangsa Besatuan (UN Climate Convention, UNFCC) sebagai satu model untuk mengelakkan pelepasan gas rumah hijau. Kini, UNFCC telah mengiktiraf pengelakan penebangan hutan sebagai satu cara untuk mengatasi perubahan iklim dan negara-negara membangun boleh memohon dana untuk melindungi dan penanaman semula hutan.

Dengan inisiatif Yasuni-ITT ini, Ecuador juga berharap ia akan menjadi satu mekanisme yang baru untuk menubuhkan dana untuk negara-negara membangun dengan meninggalkan simpanan minyak bawah tanah yang terletak di kawasan yang mempunyai kepentingan alam sekitar.

Menurut syarat-syarat yang disediakan oleh Prof Maldonado dan pasukan beliau, negara-negara yang memenuhi syarat-syarat ini merangkumi Malaysia, Indonesia, Filipina, India, Papua New Guinea, Brazil, Colombia, Venezuela, Bolivia, Peru, Costa Rica, Congo dan Madagascar.

Usaha ini pasti akan menjadi sesuatu yang menarik untuk melihat betapa jauh dan berkesannya inisiatif ini akan berjalan. Pada masa yang akan datang, lebih banyak inisiatif seperti ini akan dipraktis oleh negara-negara untuk memulihara hutan, meninggalkan bahan api fosil dalam bawah tanah dan menangani perubahan iklim, di mana negara-negara ini akan berganding bahu dengan komuniti antarabangsa.

(Diterjemah dan diedit daripada artikel Martin Khor “Leaving Oil in the Ground to Fight Climate Change”)

Foon Weng Lian
Forum Air Malaysia